تبارشناسی تاریخی اتحادیۀ ایل شاهسون بغدادی: طایفه‌ای – فرهنگی
نوشتۀ: دکتر عطاءالله حسنی
چاپ اول: 1400، 478 صفحۀ وزیری، قیمت 1.400.000 ریال
مهاجرانی که به سرزمین ایران آمدند دارای قدرتی برابر نبودند و از نظر کثرت جمعیتی، سلطۀ نظامی، سلطۀ سیاسی، توان مدیریتی، ظرفیت جامعه‌پذیری، و نفوذ فرهنگی با هم تفاوت داشتند. قدرت، اراده، و حوزۀ مقاومت صاحبان مُلک نیز در برابر هریک از آنان تفاوت می‌کرد؛ ازاین‌رو، مهاجران گوناگون در ایران موقعیت‌های متفاوتی پیدا کردند. برخی از آنان چیرگی جمعیتی یافتند و برخی چیرگی فرهنگی؛ بعضی سلطۀ سیاسی و بعضی سلطۀ نظامی؛ جماعاتی از آنان در مردمان پیش از خود مستحیل شدند و جماعاتی شناسا باقی ماندند. اما یک اتفاق دربارۀ همۀ آن‌ها رخ داد؛ همگی پس از طی مراحلی از ردوقبول، «ایرانی» شدند.
طوایف ایل شاهسون بغدادی معرفت دانشی خود را مدیون فضاهای متعدد جغرافیایی و جمعیت‌های متنوع ایلی و غیرایلی‌اند. این دانش، از یک‌سو، جغرافیایی از مغولستان و چین تا نواحی شامات و بالکان را دربر می‌گیرد و از سوی دیگر، اقوام متعددی از مغول و اویغور گرفته تا ترکان قفقاز و امپراتوری عثمانی و فارس‌زبانان و اعراب و کردها و لرها را در خود جای می‌دهد.
نویسندۀ کتاب که خود از تیرۀ علی‌کؤرلوی طایفۀ کوسه‌لر از شعبۀ لک ایل شاهسون بغدادی است، کوشیده است تا اتحادیۀ این ایل ایرانیِ ترک‌زبان و شیعه‌مذهب را، با درنظرگرفتن قومیت‌های متفاوت آن، بررسی کند. هدف نویسنده شناخت چگونگی شکل‌گیری و هویت‌یابی تغییرات و تحولات ساختاری، فرهنگی، زبانی، و مذهبی آن است که، طی دست‌کم هزار سال و بر اثر جابه‌جایی‌های بسیار، پدید آمده است. ایل شاهسون بغدادی که اکنون، به‌دلیل اسکان، فاقد ساختار سیاسی و معیشتی عشایری است، تا چند دهۀ پیش، دارای دو شعبۀ لک و آرخلو، 29 طایفه و در مجموع، دربردارندۀ 220 تیره و چندصد زیر– تیره بوده است.
مطالب کتاب تبارشناسی تاریخی اتحادیۀ ایل شاهسون بغدادی: طایفه‌ای– فرهنگی در دو بخش تنظیم شده است: بخش نخست به تبارشناسی طایفه‌ای و بخش دوم به تبارشناسی فرهنگی اختصاص دارد. در بخش اول، فرایند شکل‌گیری و تحولات و تغییرات ساختاری و عناصر سازندۀ آن، یعنی طوایف و تیره‌ها، بررسی شده است و در بخش دوم، از شواهد فرهنگی و زبانی سخن می‌رود که نوعی مطالعۀ تطبیقی نیز به‌شمار می‌آید و نشان می‌دهد دامنۀ گستردگی معرفت زبانی و فرهنگی طوایف ایل شاهسون بغدادی تا کجاها می‌رود و ریشه در کدام اقوام و سرزمین‌ها دارد و با جابه‌جایی‌های مکرری که صورت گرفته، چه تغییراتی در آن پدید آمده است.